شروط ضمن عقد نکاح

بنام خالق

پیش گفتار 

بعد از اینکه در نوشته قبلی شروط ضمن عقد را از لحاظ مفهوم و منظر قانونی و فقهی و انواع شرط اعم از صحیح یا باطل و یا باطل مبطل را توضیح دادم ,در این نوشته شروط ضمن یک عقد خاص یعنی نکاح(ازدواج) را بررسی می نماییم.
از آنجا که معمولا اکثر شروط را در سند نکاح به طور چاپی آورده اند طرفین مخصوصا زوج باید تحت تاثیر یا هیجان ناشی از ازدواج نبوده و به دقت آنها را خوانده بلکه از قبل اشراف کا فی بر این شروط داشته تا. هر شرطی را که امضاء می کند از روی میل و رغبت و رضای باطنی زیر بار تعهد ناشی از این شروط برود.
اما چرا می گویم زوج؟مگر زوجه نیز آنها را نباید با امضاء یا اثر انگشت خویش تایید نماید؟جواب روشن است ,چون در همه این شروط زوجه متعد له یعنی کسی که تعهد(شرط)به نفع او می باشد,بوده و زوج متعهد علیه می باشد.
البته زوجه نیز باید قبل از نکاح مطالباتی را که قانونی بوده ولی بدون درج در سند نکاح ضمانت اجرایی ندارد در عقد نامه قید و به امضاء زوج برساند.مانند اینکه حق اشتغال به تحصیل یا ادامه آن بعد از تاهل نیز برای او مکتسب باشد و فی الوافع حین نکاح اجازه شوهر خویش را با این شرط و تایید آن ,کسب می نماید.
شرایط ضمن عقد درسند ازدواج 

الف- ضمن عقد نکاح زوجه شرط نمود هرگاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نبوده زوج موظف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشویی با او بدست آورده یا معادل آنرا طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل نماید و تقسیم اموال بعد از طلاق صورت گیرد.

شرط بالا را تنصیف دارایی یا تقسیم اموال مرد در طلاق می‌گویند. بهتر است بدانید که اگر طلاق از جانب خانم باشد یا به صورت توافقی باشد این شرط قابل اجرا نیست. همچنین اگر ثابت شود طلاق به دلیل کوتاهی خانم در انجام روابط زناشویی یا به دلیل مشکلی از جانب خانم است، این شرط اجرا نمی‌شود.

بنا به دستور دادگاه استعلامی از دارایی‌های مرد تهیه می‌شود. بر اساس آن استعلام به اندازه نصف اموال بعد از طلاق به خانم می‌رسد. فقط حتما باید طلاق اتفاق بیفتد و امکان اجرای این شرط قبل از طلاق وجود ندارد. ممکن است در بعضی مواقع و تحت شرایط خاصی کمتر از نصف اموال به خانم منتقل شود ولی امکان انتقال بیشتر از نصف اموال وجود ندارد. از آنجایی که  زوجین اطلاعی از این شرط ندارند و چشم بسته (زوج)آن را قبول کرده به مشکل عدیده ای خواهد خورد.
پس به طور کلی در خصوص این شرط و اعمال آن اولا طلاق از سوی مرد باید درخواست شود و ثانیا زن,تقصیری در زندگی که منتهی به درخواست طلاق شده نداشته باشد که مراتب مسطور در سطور فوق شرح داده شد.
بد نیست بدانیم تقصیر یعنی تعدی یا تفریط و به عبارتی زیاده از حدود اذن و متعارف یا کاستی در انجام آنچه به موجب قرارداد یا قانون بر عهده شخص می باشد 

ب- ضمن عقد نکاح زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر یا حق طلاق را دارد که در موارد مشروحه زیر با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه نماید و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر را داده تا در صورت بذل از طرف او قبول نماید
مواردی که زن می‌تواند حسب مورد از دادگاه تقاضای صدور اجازه طلاق نماید به شرح زیر است:
لازم به ذکر است که شرط نتیجه در عقد نکاح موضوعیت نداشته و به همین جهت مانند بیع یک منزل که فروشنده به صرف شرط در حین بیع وکیلذخریدار می شود تا آن را بفروشد یا اجاره دهد و امثالهم.....لیکن به علت اینکه نکاح عقد خاصی بوده و چه زوج و چه زوجه در آن مال نمی شوند شرط نتیجه که مقصود به صرف اشتراط و با وقوع عقد حاصل می شود ,پذیزفته نیست.
مع التوصیفات فوق,شرط وکالت در طلاق مطلق نبوده و به صرف اشتراط حاصل نمی شود بلکه اگر شرایط قانونی یا یگی از آنها را داشته باشد زن می تواند از این اختیار خوذ استفاده نماید.
این شرایط عبارتند از:

۱- استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت ۶ ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام اون به تادیه نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت ۶ ماه وفا نکند و اجبارا به ایفا هم ممکن نباشد. نفقه خرجی خانم در زندگی مشترک محسوب می‌شود که بر اساس نظر دادگاه و قاضی و شان خانم و آقا و اموال و در آمد آقا مشخص شده و به خانم در ازای نیازهایی مانند خوراک و پوشاک و … پرداخت می‌شود. در صورتی که آقا به مدت ۶ ماه به خانم نفقه پرداخت نکند خانم می‌تواند با ارائه دلیلش برای طلاق اقدام نماید.

۲-سوءرفتار  یا سوءمعاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل نماید.

۳- ابتلا زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد. برای این مورد خانم می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و با ارائه مدارک پزشکی معتبر مبنی بر بیماری صعب العلاج برای طلاق اقدام کند.

4- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد. ابتلای آقا به بیماری‌های روانی به طوری که قابل درمان نباشد و زندگی خانم را دچار مشکل کند یا جان خانم در خطر باشد می‌تواند دلیلی برای اقدام طلاق باشد. فقط باید توسط مدارک پزشکی معتبر به دادگاه ثابت شود.

۵- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد. وقتی اقا مشغول کاری باشد که با نظر دادگاه مخالف باشد یا شان زندگی خانم در نظر گرفته نشده باشد می‌تواند دلیلی برای طلاق باشد. ولی این شرط به این صورت نیست که هر شغلی که از نظر خانم کسر شان بود دلیلی برای طلاق باشد بلکه نظر دادگاه هم بسیار مهم است.

۶- محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات۵ سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به ۵ سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به ۵ سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.

۷- ابتلا زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خللی آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد
اگر مردی اعتیاد داشته باشد و از ترک کردن آن خودداری کند یا بعد از ترک کردن مجدد سمت اعتیاد برود خانم می‌تواند با ثابت کردن عسر و حرج اقدام به طلاق کند. عسر و حرج یعنی بوجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای خانم بسیار سخت و همراه با مشقت کند.

۸- زوج زندگی خانوادگی را را بدون عذر موجه ترک کند تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است و یا ۶ ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت نماید.

۹- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجرا هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد تشخیص ایکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف وموازین دیگر دادگاه است.

۱۰- در صورتی که پس از گذشت ۵ سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن یا عوارض جسمی در زوج صاحب فرزند نشود. بهتر است بدانید برای هر یک از مواردی که مربوط به علم پزشکی است، تائید رسمی پزشکان معتبر برای رای دادگاه لازم و ضروری است.که در عمل این وظیفه فر عهده پزشکی قانونی می باشد.هرچند منع قانونی برای استعلام نظر هر پزشکی که مورد اطمینان است,برای قاضی وجود ندارد.

۱۱- در صورتی ک زوج مفقود الاثر شود و ظرف ۶ ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.

۱۲- زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص داگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید.

اما اینها شروطی هستند که به زن حق طلاق داده و به صورت چاپی در نکاحنامه موجود هستند.
علاوه بر شروط فوق شرطهایی نیز می توان ضمن عقد نکاح نمود که بدانها شروط ضمنی تکمیلی در نکاح گفته میشود که می توان از ;
شرط تحصیل و یا ادامه آن و یا شرط انتخاب محل زندگی و نیز شرط اجازه خردج از کشور و مهمترین آنها حق اشتغال نام برد که در همگی زوج مشروط علیه و زوجه مشروط له واقع می شود به عبارت دیگر زوج ست که زیر تعهد و بار اجرای شرط می رود.
اگر نگاهی سطحی داشته باشیم ,بی شک زوج را مظلوم در این شردط خواهیم یافت ولی با اندک امعان نظری در می یابیم که این موارد اسمشان شرط است و مفهوم آنها رفع یا حداقل تعدیل محدودیتهای وارده بر زوجه است که با صرف امضاء عقد نامه زیر بار آنها رفته و فداکاری از جنس مادرانه در حق زوج خود می نماید .اکنون با برداشتن برخی از این محدودیتها و متعادل سازی روابط باز هم می خوان گفت زوج مشروز علیه است.
از منظر قانون جواب مثبت بوده ولی عقیده نگارنده ,چنین اعتقادی به مظلوم واقع شدن ندارد.